Χρηματοδοτήσεις, κλιματική αλλαγή και ΝΟΚ δοκιμάζουν το «αύριο» των κατασκευών – FinanceNews.gr

Η έλλειψη ορατότητας μετά το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελεί τον άγνωστο «Χ» για τον κατασκευαστικό κλάδο. Καθώς οι μεγάλοι όμιλοι έχουν σήμερα ένα πρωτοφανές ανεκτέλεστο της τάξης των 17,9 δισεκατομμυρίων ευρώ, η μεγάλη πρόκληση για τα επόμενα χρόνια είναι η έγκαιρη εκτέλεση των έργων, καθώς απαιτούνται εργαλεία χρηματοδότησης, ισχυρή ρευστότητα και επαρκές ανθρώπινο δυναμικό, ενώ μεγάλο βάρος πέφτει και στη μεριά του δημοσίου που θα πρέπει να επιταχύνει. 

Τα παραπάνω αναδεικνύει η τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ για την ελληνική οικονομία, στη βάση της πρόσφατης μελέτης που εκπονήθηκε σε συνεργασία με το ΤΜΕΔΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται, τη διετία 2025-2026, εκτιμάται ότι επιχορηγήσεις και δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, ύψους 6,3 δισ. ευρώ, θα κατευθυνθούν σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις κατασκευές, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 8,7 δισ. ευρώ.

Ως εκ τούτου, η αναπτυξιακή πορεία του κλάδου θα διατηρηθεί ως το 2026, σε συνδυασμό και με τους πόρους του τρέχοντος ΕΣΠΑ, που συμπεριλαμβανομένης της τραπεζικής χρηματοδότησης, θα ξεπεράσουν τα 31 δισ. ευρώ. Αυτό θα αποτυπωθεί και στο μερίδιο των επενδύσεων σε κατασκευές στο ΑΕΠ που εκτιμάται πως θα διαμορφωθεί στο 7,6% για το 2025 και στο 7,5% για το 2026.

Χρηματοδοτικό «κενό» μετά το RRF

Παρόλα αυτά, η ολοκλήρωση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης, για το οποίο το σφύριγμα της λήξης έρχεται στο πρώτο εξάμηνο του 2026, «ενδέχεται να  δημιουργήσει ένα “κενό” στην εγχώρια κατασκευαστική δραστηριότητα», επισημαίνεται στην έκθεση. Ωστόσο, στο ραντάρ μπαίνει ένα απόθεμα έργων (οδικά, σιδηροδρομικά, ενεργειακά), ύψους περί τα 10 δισ. ευρώ, με το μερίδιο των ΣΔΙΤ να είναι σημαντικό, τα οποία και θα ολοκληρωθούν την περίοδο 2027-2030, βάζοντας στη συντήρηση τον κλάδο. 

Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, αυτά τα έργα θα πρέπει να συμπληρωθούν από πλήθος άλλων δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Όμως με τους εθνικούς πόρους να διατίθενται με το σταγονόμετρο, ενώ τα ευρωπαϊκά ταμεία βγάζουν «κόκκινη» κάρτα σε παραδοσιακές υποδομές, όπως οι οδικοί άξονες, τα στελέχη του κλάδου ζητούν νέα εργαλεία χρηματοδότησης, με μεγαλύτερη συμβολή ιδιωτικών κεφαλαίων.

Αναγκαία η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων

Πρόσφατα, ο πρόεδρος της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γιώργος Περδικάρης, εκτίμησε ότι το σημερινό ανεκτέλεστο επαρκεί για μια τριετία, οπότε απαιτούνται άμεσες ενέργειες από την πολιτεία για να εξασφαλιστεί η επόμενη μέρα. Επέστησε, μάλιστα, την προσοχή στην αξιοποίηση των τριών χρηματοδοτικών εργαλείων, ύψους 8 δισ. ευρώ, που έχει εξαγγείλει το Υπουργείο Ανάπτυξης, με αφετηρία το 2026. Πρότεινε, παράλληλα, την αναδιανομή του ΕΣΠΑ, προσανατολισμένη σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας, στη βάση ενός εθνικού προγράμματος τουλάχιστον 20ετίας. 

Από την πλευρά του, ο ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου AKTOR, Αλέξανδρος Εξάρχου, στο περιθώριο της πρόσφατης έκτακτης γενικής συνέλευσης των μετόχων, εκτίμησε ότι ο κλάδος δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα για τα επόμενα 5 με 6 χρόνια. Εκτίμησε ότι η επόμενη γενιά έργων θα εστιάσει στη λύση του κυκλοφοριακού, αλλά και στα έργα υδάτων, που μπαίνουν εκ των πραγμάτων σε προτεραιότητα. 

Ειδικά, δε, για την αποσυμφόρηση του Κηφισού και τις μεγάλες προκλήσεις συνολικά για την Αττική, που φέρνουν στο προσκήνιο νέα οδικά έργα, καθώς και επεκτάσεις του μετρό -και στη Θεσσαλονίκη-, διέβλεψε πως οι πρότυπες προτάσεις, κατατεθειμένες αλλά και νέες, μπορούν να δώσουν λύσεις. Τόνισε, συγχρόνως, την αποτελεσματικότητα νέας μορφής έργων που θα στηρίζονται στη συγχρηματοδότηση, όπως είναι οι παραχωρήσεις.

Την ίδια στιγμή, στο κάδρο μπαίνουν και οι σύγχρονες απαιτήσεις στην κατασκευή βιώσιμων υποδομών, οι οποίες ανεβάζουν τόσο τον λογαριασμό των έργων όσο και τις απαιτήσεις για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, εργαλεία όπως το BIM, αλλά και νέα υλικά. Αυτές έχουν να κάνουν με την ψηφιοποίηση των κατασκευών, την προσαρμογή του κλάδου στην κλιματική αλλαγή και την υιοθέτηση των προτύπων ESG από τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις.

«Η προοπτική περαιτέρω αύξησης των κατασκευαστικών έργων τα επόμενα χρόνια δημιουργεί ανάγκες πρόσθετης χρηματοδότησης, περιλαμβανομένων των εγγυήσεων για τη συμμετοχή και την καλή εκτέλεση των έργων», επισημαίνεται στην έκθεση του ΙΟΒΕ. Προτείνονται, ακόμη, νέα εργαλεία χρηματοδότησης όπως εγγυητικά κεφάλαια, επιδότηση επιτοκίου, μικροχρηματοδότηση. 

Αστάθμητος παράγοντας η κατοικία

Η χωροταξική αβεβαιότητα που δημιούργησαν οι περιπέτειες με τον νέο ΝΟΚ, που τελικά είδε την «κόκκινη κάρτα» του ΣτΕ ως προς τα bonus δόμησης, ανέκοψε το 2025 το άλμα που είχαν κάνει οι νέες οικοδομικές άδειες το 2024. Κατά τους πρώτους μήνες του 2025, καταγράφηκε μείωση 51% στο πλήθος των νέων κατοικιών και 49% στην επιφάνεια αυτών, συγκριτικά με το προηγούμενο έτος. 

Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι αποφάσεις του ΣτΕ και οι ρυθμίσεις που προσαρμόζουν την εθνική νομοθεσία θα έχουν επιπτώσεις στην οικοδομική δραστηριότητα, όπως κόστος αλλαγής οικονομικών όρων συμβάσεων και πιθανές ζημίες των αντισυμβαλλόμενων, πιθανή αναβολή κατασκευής οικοδομών, ανάληψη κόστους αναθεώρησης μελετών, κόστος περιβαλλοντικού ισοδύναμου).

Εξετάζονται μάλιστα δύο σενάρια σχετικά με την εξέλιξη της οικοδομικής δραστηριότητας. Στο αισιόδοξο σενάριο, η εμπλοκή αφορά στο 18% των αδειών νέων κατοικιών που εκδόθηκαν τους δύο τελευταίους μήνες του 2024, οπότε μπήκε το φρένο από το ΣτΕ στα bonus δόμησης. Η συνολική επίπτωση στις κατασκευές για το 2026 εκτιμάται σε -20%, λόγω αντίστοιχης μείωσης στις εκδοθείσες οικοδομικές άδειες νέων κατοικιών εντός του 2025. 

Όσο για το απαισιόδοξο σενάριο, αυτό στηρίζεται στην υπόθεση ότι η γενικευμένη αβεβαιότητα λόγω ΝΟΚ και πολεοδομικών αλλαγών ως προς την εκτός σχεδίου δόμηση, θα μειώσει έτι περαιτέρω τις οικοδομικές άδειες για κατοικίες. Αυτές θα είναι κατά 40% λιγότερες το 2025 σε όρους επιφάνειας, επηρεάζοντας ανάλογα τη δραστηριότητα κατασκευής κτηρίων το 2026.

Εάν επικρατήσει το απαισιόδοξο σενάριο, οι επενδύσεις σε κατοικίες θα υποχωρήσουν το 2026 σε 2,4% του ΑΕΠ (από 2,8% στο αισιόδοξο σενάριο) και συνολικά οι επενδύσεις σε κατασκευές σε 7,2% του ΑΕΠ (από 7,5% στο αισιόδοξο σενάριο). Η αξία παραγωγής στις κατασκευές κατοικιών το 2026 εκτιμάται χαμηλότερη κατά 12,9% έναντι του αισιόδοξου σεναρίου (6 δισ. ευρώ έναντι 6,9 δισ. ευρώ) και συνολικά για τις κατασκευές κατά 4,7% (17,96 δισ. ευρώ έναντι 18,85 δισ. ευρώ). 

Σχετικά άρθρα:

Γιατί πάγωσε η ΕΛΣΤΑΤ τη δημοσιοποίηση στοιχείων για την ανεργία Χρηματιστήριο: Συνέχισε την αναρρίχηση – «Λάμψη» από Κύπρου, νέα ρεκόρ σε Jumbo – Aktor – ΤΕΡΝΑ – FinanceNews.gr ΔΥΠΑ: Νέα αξιολογημένα προγράμματα κατάρτισης σε πιλοτικό πρόγραμμα Τσιάρας: Στοίχημα η ανθεκτικότητα και η βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα