Διαγωνισμός για την παραχώρηση του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου

Ανάπτυξη χώρων φιλοξενίας και χρήσεις αναψυχής – Διάρκεια παραχώρησης τουλάχιστον 65 έτη

Ξενώνες, καφέ, εστιατόρια και χώροι κοινωνικών εκδηλώσεων, μεταξύ των οποίων ένα επισκέψιμο οινοποιείο και ένα επισκέψιμο ελαιουργείο θα αναβιώσουν το πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι. Καθώς η μεγάλη ανάπλαση να είναι σε εξέλιξη από το υπουργείο Πολιτισμού, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το τελευταίο τρίμηνο του 2026, το Υπερταμείο έβγαλε στον αέρα τον διαγωνισμό για την 65ετή παραχώρηση του κτήματος, έκτασης σχεδόν 42.000 στρεμμάτων.

Μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης, το ιστορικό κτήμα με τους εντυπωσιακούς κήπους, σημαντικό μέρος των οποίων καταστράφηκαν στην πυρκαγιά του 2021 που έφτασε ως τα σκαλιά του ανακτόρου, μπαίνει σε τροχιά αξιοποίησης. Η άλλοτε θερινή κατοικία της βασιλικής οικογένειας, που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1872 από τον Γεώργιο Α’, βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας, συνδυάζοντας φυσικό δάσος, ιστορικά κτίσματα, και αγροτικές εκτάσεις.

Το κτήμα περιλαμβάνει πάνω από 40 κτήρια, μεταξύ των οποίων η πρώην βασιλική κατοικία, βοηθητικές εγκαταστάσεις, στάβλοι, εργαστήρια. Εξ αυτών, η παραχώρηση αφορά σε 24 κτήρια, εμβαδού από 30 ως 930 τ.μ., καθως και τον περιβάλλοντα χώρο αυτών. 

Ως προς τα μνημεία που βρίσκονται εντός του ιστορικού πυρήνα του κτήματος, τα οποία και αποκαθίστανται από το υπουργείο πολιτισμού, αυτά θα έχουν πολιτιστικές χρήσεις, ώστε να λειτουργούν ως πόλος έλξης επισκεπτών, επ’ ωφελεία των παραχωρούμενων χρήσεων. Μεταξύ άλλων, θα αναδειχθεί το θερινό ανάκτορο και θα λειτουργήσουν μουσείο, χώροι έκθεσης αντικειμένων του κτήματος, έκθεση αυτοκινήτων και αμαξών, μουσείο αγροκτηνοτροφικής παραγωγής, αλλά και εκπαιδευτικοί χώροι.

Αντικείμενο της σύμβασης παραχώρησης είναι η αξιοποίηση, επανάχρηση, ανάδειξη, στερέωση, ήπια ανάπτυξη και συντήρηση κτηρίων και χώρων εντός του κτήματος Τατοΐου. Οι νέες χρήσεις θα ενσωματωθούν στα υφιστάμενα κτήρια, χωρίς αλλοιώσεις, αλλά με τις ενδεδειγμένες προσαρμογές των εξωτερικών τους όψεων και των εσωτερικών διαρρυθμίσεων, κατόπιν έγκρισης των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού. 

Οι απαραίτητες μελέτες αποκατάστασης θα γίνουν από τον ανάδοχο, ο οποίος και θα τις προσκομίσει στις αρμόδιες υπηρεσίες. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση των προβλεπόμενων έργων και δραστηριοτήτων, βάσει της προκήρυξης, θα ολοκληρωθεί πριν από την υπογραφή της Σύμβασης Παραχώρησης. Σημειώνεται ότι ο διαγωνισμός θα γίνει σε δύο φάσεις, με τον τελικό αντικείμενο να οριστικοποιείται στη φάση κατάθεσης των δεσμευτικών προσφορών.

Η αξιοποίηση

Όπως αναλυτικά περιγράφεται στο παράρτημα της προκήρυξης, στην οποία ορίζεται ως προθεσμία υποβολής ενδιαφέροντος η 26η/1/2026, κτήρια προσωπικού, εργατοκατοικίες, το διευθυντήριο και το δασονομείο του κτήματος, η οικία αξιωματικών, ο σταθμός της χωροφυλακής προτείνεται να μετατραπούν σε ξενώνες ή ξενοδοχεία. Το παλιό θερμοκήπιο θα αναδειχθεί από τον ανάδοχο.

Επίσης, οι παλιοί στρατώνες, έκτασης 930 τ.μ., προτείνεται να γίνουν εστιατόριο και χώρος εκδηλώσεων, με καταστήματα πώλησης προϊόντων συναφών με τη δραστηριότητα του κτήματος. Αντίστοιχα σε χώρο διάθεσης αγροτικών προϊόντων, αναψυκτήρια και εστιατόριο μπορούν να μετατραπούν οι παλιές εγκαταστάσεις του σιδηρουργείου και του πεταλωτηρίου, μαζί με τις κατοικίες, συνολικού εμβαδού 377 τ.μ., όπως και το παλιό γαλακτομείο των 580 τ.μ. και ο στάβλος Πλατάνου των 180 τ.μ.

Ο ανάδοχος θα αναβιώσει και θα καταστήσει επισκέψιμο το οινοποιείο μαζί με το εμφιαλωτήριο του κτήματος, έκτασης 940 τ.μ., καθώς και το ελαιοτριβείο που θα μετατραπεί σε επισκέψιμο ελαιουργείο, έκτασης 304 τ.μ. 

Πρόκειται για κτήρια, κατά κανόνα, λιθόκτιστα. Η θεμελίωση και η ανωδομή είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή, ενώ εσωτερικά πέραν των λιθοδομών έχουν κατασκευαστεί τοίχοι από οπτόπλινθους. Τα κτήρια και τα προσκτίσματα έχουν κατασκευαστεί από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 20ου, εξυπηρετώντας τις διάφορες λειτουργικές ανάγκες του κτήματος. 

Αυτά χρήζουν ενισχύσεων, στερεώσεων και αποκαταστάσεων στο σύνολο τους, που επιβάλλονται από τη δομική κατάσταση του μνημείου από την εξυπηρέτηση της νέας χρήσης τους. Εμφανίζουν βλάβες τόσο στον φέροντα οργανισμό, όσο και στα μη φέροντα δομικά στοιχεία τους, λόγω αφενός της εγκατάλειψης και απουσίας συστηματικής συντήρησης αλλά και λόγω της δράσης του σεισμού του 1999. Σε πολλά από αυτά έχει καταρρεύσει η στέγη, με αποτέλεσμα την εισαγωγή υδάτων στο εσωτερικό και τη διάβρωση πολλών ξύλινων και λοιπών στοιχείων εντός αυτών. 

Σημειώνεται ότι τοι υποδομές και συνδέσεις στα δίκτυα κοινής ωφέλειας είναι περιορισμένες, όμως στο πλαίσιο αξιοποίησης του κτήματος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη πρόγραμμα ανάπτυξης νέων και αναβάθμισης υφιστάμενων υποδομών από το υπουργείο Πολιτισμού. Ειδικότερα, γίνονται έργα αποκατάστασης υφιστάμενης οδού κτήματος, περιορισμένου αριθμού εσωτερικών οδών και δασικών μονοπατιών, κατασκευής δικτύων ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης, με κατασκευή βιολογικού καθαρισμού, ενέργειας, τηλεπικοινωνιών και πυρόσβεσης. Επίσης, αναπτύσσεται ολοκληρωμένο σύστημα μικρομεταφορών εντός του κτήματος και ανάπτυξη χώρων στάθμευσης, εκτός του ιστορικού πυρήνα.

Η διάρκεια της Σύμβασης Παραχώρησης θα ανέρχεται σε τουλάχιστον εξήντα πέντε (65) έτη. Η ακριβής διάρκεια της παραχώρησης, συμπεριλαμβανομένου τυχόν δικαιώματος παράτασης αυτής, θα καθορισθούν κατά τη Β΄ Φάση του Διαγωνισμού

φόσον υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση για την εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων των παραχωρούμενων κτηρίων και σύμφωνα με το ΕΠΣ , επιτρέπεται, κατόπιν σχετικής έγκρισης των αρμόδιων υπηρεσιών και οργάνων: (α) Η αποκατάσταση και επανάχρηση των υφιστάμενων κτηρίων και πέραν της υφιστάμενης δόμησης για τις αναγκαίες βοηθητικές χρήσεις και την εξασφάλιση της προσβασιμότητας των κτηρίων, εφόσον όμως οι προσθήκες δεν θα υπερβαίνουν σε ποσοστό (ανά κτήριο) το 10% της υφιστάμενης δόμησης. (β) Η κατασκευή εσωτερικών εξωστών και παταριών, εφόσον δεν μεταβάλλεται το ύψος και ο όγκος των κτηρίων.

Η υφιστάμενη δόμηση του συνόλου των κτηρίων της περιοχής του ΕΠΣ ανέρχεται σε 15.000 τ.μ. περίπου. Οι κτηριακές εγκαταστάσεις προς παραχώρηση έχουν συνολική επιφάνεια περί των 6.400 τ.μ. Οι νέες χρήσεις εντός των υφισταμένων κτηρίων του κτήματος Τατοΐου επιτρέπονται μετά από σχετική έγκριση των αρμόδιων Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των άρθρων 6 και 10 του ν.4858/2021 και αφού ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες επισκευές και διαρρυθμίσεις τους όπως αυτές θα έχουν εγκριθεί. (β) Στα υφιστάμενα κτήρια επιτρέπεται η αποκατάσταση και επανάχρησή τους εξασφαλίζοντας την ενσωμάτωση της νέας χρήσης στα παλιά κελύφη, χωρίς αλλοίωση της εξωτερικής μορφής και των εσωτερικών διαρρυθμίσεων, κατά το μέτρο του δυνατού.

Το τμήμα αυτό του Κτήματος, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο αφ’ ενός, με σημαντικά ιστορικά γεγονότα της νεώτερης και σύγχρονης ιστορίας της χώρας, αφ’ ετέρου, με την ιστορικότητα και την αισθητική του Αττικού τοπίου, καθώς συνθέτει ένα χαρακτηριστικό πυρήνα, περιβαλλοντικού φυσικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού συνόλου. Επί πλέον, το τμήμα αυτό περιλαμβάνει κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρ

Η ιστορία του βασιλικού κτήματος

Το κτήμα Τατοΐου απέκτησε ο Γεώργιος Α΄ το 1872 και στα επόμενα χρόνια ως το 1890 κατασκευάστηκε αρχικά το ανάκτορο κι εν συνεχεία οι κήποι. Κατά την περίοδο 1890-1895 κατασκευάστηκε το θερμοκήπιο, το οποίο και επεκτάθηκε μεταξύ 1930–1944. Μέσα στη δεκαετία του 1890 κατασκευάστηκε και γήπεδο τέννις.

Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 κατέστρεψε μέρος του κτήματος, αλλά διασώθηκαν το νέο ανάκτορο και οι κήποι. Το 1937 το ανάκτορο ανακαινίστηκε και το 2003 το κτήμα αποδόθηκε στο Δημόσιο και χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος. Το 2021, πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος του κτήματος, συμπεριλαμβανομένων και των κήπων του ανακτόρου και του περιβάλλοντος χώρου του. 

Η διαμόρφωση των κήπων γύρω από το Ανάκτορο, καθώς και οι εργασίες ανάπλασης όλου του κτήματος είναι έργο του Λουδοβίκου Μύντερ, Δανού δασολόγου και φιλέλληνα, διευθυντή του  κτήματος  (1873-1892), τον οποίο προσέλαβε ο Γεώργιος Α’ καθώς και στη συνέχεια, ο διάδοχός του στη διεύθυνση του κτήματος, Ότο Βάισμαν (1893-1914).

Το πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι έχει περάσει, με νομοθετικό διάταγμα του 1973 και νόμο του 1994, κατά κυριότητα, νομή και κατοχή στο ελληνικό δημόσιο, όπως και όλη η κινητή και ακίνητη περιουσίας του έκπτωτου Βασιλιά Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ και των μελών της πρώην βασιλικής οικογένειας. Βρίσκεται σε περιοχή εκτός σχεδίου στην Πάρνηθα, η οποία κατά το ρυθμιστικό σχέδιο της Αττικής αποτελεί Εθνικό Πάρκο. 

Έχει μάλιστα χαρακτηρισθεί επίσημα ως τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, που χρήζει ειδικής προστασίας, ενώ τμήμα της έκτασης εμπίπτει σε περιοχή του Natura. Μικρά τμήματα του ακινήτου περιλαμβάνονται και εντός της ζώνης προστασίας του Κηφισού και των παραχειμάρρων του.

Ειδικότερα, το κτήμα Δεκελείας, έκτασης 41.990 στρεμμάτων, συνορεύει βόρεια με τα ιδιωτικά δάση Γκρίτση και Αμαλιείου Ορφανοτροφείου, ανατολικά με τα ιδιωτικά δάση Αγίας Τριάδος Αφιδνών και Μουστακάτου, με το κοινοτικό δάσος Αφιδνών, και τα αγροτικά κτήματα «Μπάφι». Στα νότια συνορεύει με την αγροτική περιφέρεια «Μπάφι» και τη σιδηροδρομική γραμμή, ενώ στα δυτικά με το ιδιωτικό δάσος Γκιούριας, το δημόσιο δάσος Μενιδίου, την αγροτική περιφέρεια Μενιδίου και τον συνοικισμό Βαρυπόμπης.

Με υπουργική απόφαση, το 2003, το υπουργείο Πολιτισμού, προχώρησε στον χαρακτηρισμό ως μνημείων όλων των επί μέρους κτισμάτων του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου και ως ιστορικού τόπου του κεντρικού τμήματος αυτού. Ακόμη, με πρόσφατη απόφαση της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, κηρύχθηκε η περιοχή του Τατοΐου ως αρχαιολογικός χώρος του αρχαίου δήμου Δεκελείας. 

Η διαχείριση των κτηρίων του Κτήματος Τατοΐου που έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα συσταθεί ειδικός φορέας, στον οποίον θα περιέλθει η διαχείριση του συνόλου του ιστορικού τόπου του κτήματος Τατοΐου, και θα διαδεχθεί τις υποχρεώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού από τη Σύμβαση Παραχώρησης.

Διαβάστε επίσης: Επιταχύνεται η αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου

Σχετικά άρθρα:

ΟΠΕΚΕΠΕ: Αυτοί θα πληρωθούν πρώτοι Αγροτικές ενισχύσεις ΟΠΕΚΕΠΕ: Η Κομισιόν ενεργοποιεί το 70% της βασικής ενίσχυσης Αυστραλία: Η κεντρική τράπεζα προειδοποιεί για τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων Συνάντηση Μητσοτάκη με την απεσταλμένη του ΟΗΕ για το Κυπριακό στο Μαξίμου