Η γεωπολιτική στους κορυφαίους κινδύνους για τις αγορές το 2026

Της Ελευθερίας Κούρταλη 

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος έχει αναδειχθεί ως μια αυξανόμενη ανησυχία για τους επενδυτές τα τελευταία χρόνια, και το 2026 αναμένεται να παραμείνει στην κορυφή των κινδύνων για τις αγορές, όπως προειδοποιούν επενδυτικοί οίκοι, καθώς και θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Μάλιστα, η ΕΚΤ θα διεξαγάγει το 2026 ειδικό stress test στις τράπεζες της Ευρωζώνης σχετικά με την ανθεκτικότητά τους στον γεωπολιτικό κίνδυνο. Αυτό αρκεί για να κατανοήσουμε το μέγεθος της ανησυχίας που υπάρχει για το ενδεχόμενο νέων εντάσεων στο γεωπολιτικό μέτωπο.

Από τις ένοπλες συγκρούσεις στην Ανατολική Ευρώπη και τις εντάσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα έως τις κυβερνοεπιθέσεις και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης, ο κόσμος αντιμετωπίζει μια νέα εποχή αβεβαιότητας, που αναδιαμορφώνει το διεθνές επενδυτικό και επιχειρηματικό τοπίο.

Το 2025 ήταν ένα έτος συνέχισης της τάσης… χάους που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια, με συγκρούσεις και –κατά καιρούς– σύγχυση στη γεωπολιτική αρένα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται προς μια πιθανή κορύφωση το 2026, ενώ η κρίση στη Μέση Ανατολή είχε κλιμακωθεί σε θεαματικές επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ στο Ιράν, προτού περιέλθει κάποια ηρεμία. Ένας απροσδόκητος πόλεμος στη Βενεζουέλα φαίνεται πιθανός, και ένας οικονομικός πόλεμος συνεχίζεται μεταξύ των υπερδυνάμεων. Όλα αυτά συνεχίζουν να υπενθυμίζουν στον κόσμο την κρισιμότητα της γεωπολιτικής για τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πληθυσμούς. Το 2026 δεν φαίνεται να είναι πιο ήρεμο για τους αναλυτές και τους παρατηρητές των παγκόσμιων εξελίξεων, με τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, τις συγκρούσεις και τις προκλήσεις για τις καθιερωμένες παγκόσμιες τάξεις να συνεχίζουν να κυριαρχούν στο γεωπολιτικό τοπίο.

Τι βλέπουν οι μεγάλοι οίκοι

Όπως σημειώνει και η Goldman Sachs, το επενδυτικό τοπίο για το 2026 θα διαμορφωθεί από πολλαπλούς παράγοντες. Οι ενέργειες των κεντρικών τραπεζών, μια νέα εμπορική τάξη, οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι, οι γεωπολιτικές μετατοπίσεις και η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργούν ένα πολύπλοκο –αλλά δυναμικό– επενδυτικό σκηνικό. Όπως τονίζει, παρά τα βήματα που έχουν γίνει προς την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμένουν υψηλοί. Η Ρωσία και η Ουκρανία παραμένουν σε μεγάλη απόσταση όσον αφορά τις βασικές τους απαιτήσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Οι εισβολές μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της Πολωνίας υπογραμμίζουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης πέρα από την Ουκρανία. Αν και οι αντιδράσεις των αγορών σε γεωπολιτικά γεγονότα ήταν περιορισμένες το 2025, η προσφορά ενέργειας, η ζήτηση και οι τιμές παραμένουν ευάλωτες στην αστάθεια. 

Επιπλέον, επισημαίνει η αμερικανική τράπεζα, οι εμπορικές συμφωνίες των ΗΠΑ με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ε.Ε. και την Ιαπωνία έχουν προσφέρει κάποια σταθεροποίηση μετά το δασμολογικό σοκ του Απριλίου. Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν σημειώσει πρόοδο στους δασμούς και τους ελέγχους των σπάνιων γαιών μετά τη συνάντηση Τραμπ – Σι στη Νότια Κορέα. Ωστόσο υπάρχει πιθανότητα κλιμάκωσης των εντάσεων. Η γεωπολιτική δυναμική που οδηγεί στην αποσύνδεση των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου εξακολουθεί να υπερτερεί εκείνων των παραγόντων που ευνοούν τη στενότερη σύνδεση μεταξύ τους, επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, οι εμπορικές αναταράξεις, οι ασταθείς χρηματοπιστωτικές αγορές και η επιβράδυνση της Κίνας και της παγκόσμιας οικονομίας προετοιμάζουν το σκηνικό για μια δύσκολη χρονιά, όπου “πολλά μπορεί να πάνε στραβά”, προειδοποιεί από την πλευρά της η Moody’s Analytics. “Τα πολλά σημεία ανάφλεξης, από τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας μέχρι το Στενό της Ταϊβάν, θα μπορούσαν να αναζωπυρωθούν, εκτρέποντας την παγκόσμια οικονομία από την πορεία της”, σημειώνει χαρακτηριστικά.

Το θέμα της απο-παγκοσμιοποίησης διαφαίνεται ένα θέμα μείζονος σημασίας για τις αγορές το 2026, επισημαίνει η UBS. Η αλληλεπίδραση της εμπορικής πολιτικής, της εσωτερικής πολιτικής και της γεωπολιτικής συνεχίζει να ασκεί ισχυρή δύναμη. Η βαρύτητα της ιστορίας –συγκρούσεις μεταξύ αναδυόμενων και καθιερωμένων δυνάμεων, κύκλοι ολοκλήρωσης και κατακερματισμού, και η “απόψυξη” των παγωμένων συγκρούσεων–  μπορεί να τροφοδοτήσουν περαιτέρω αστάθεια το 2026. Το κατά πόσον οι νέες πολιτικές προσεγγίσεις θα βοηθήσουν να “ξεφύγουμε” από αυτές τις δυναμικές θα είναι ένα άλλο καθοριστικό ερώτημα για τους επενδυτές.

H Deutsche Bank σε πρόσφατο report της εντόπισε πολλές πιθανές εστίες γεωπολιτικών “εκρήξεων” προσεχώς, τονίζοντας πως ανησυχεί για το ότι οι επενδυτές υποτιμούν την αυξανόμενη χρήση γεωπολιτικής και πολεμικής ρητορικής σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Αν και αναμένει σύντομα στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, ωστόσο οι επενδυτές μπορεί ξαφνικά να αρχίσουν να φοβούνται τη σύγκρουση, δεδομένου του αυξανόμενου επιπέδου ρητορικής που σχετίζεται με τον πόλεμο, προκαλώντας σημαντικές διορθώσεις στις αγορές. 

Ο φόβος της δράσης, και όχι η ίδια η δράση, είναι αρκετός για να προκαλέσει επιθετικά συμβάντα αποτροπής κινδύνου στις αγορές, όπως τονίζει. Κατά τη γερμανική τράπεζα, πιθανές γεωπολιτικές καταστάσεις όπου ένας καταλύτης μπορεί να προκαλέσει ένα ξαφνικό συμβάν αποτροπής κινδύνου στην αγορά, ακόμα και αν δεν υπάρξει καμία δράση, είναι οι εξής: η Ταϊβάν, το ΝΑΤΟ – Ρωσία, η Αρκτική (λόγω Γροιλανδίας), η Μέση Ανατολή και η Ινδία/Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα, η Βενεζουέλα και η Νότια Σινική Θάλασσα.

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος αυξάνεται παγκοσμίως

Σύμφωνα με μια πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση της Aon, η γεωπολιτική αστάθεια –μαζί με ζητήματα που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη– είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος επιχειρηματικός κίνδυνος στον κόσμο. Ο γεωπολιτικός κίνδυνος ανέβηκε από την 21η θέση το 2023 στην 9η θέση το 2025 και, σύμφωνα με τους επιχειρηματικούς ηγέτες, αναμένεται να ανέβει περαιτέρω, στην 5η θέση έως το 2028. Εν τω μεταξύ, οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη είχαν βρεθεί στην 49η θέση από τους εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στην έρευνα το 2023, προτού ανέβουν στην 29η θέση το 2025. Προβλέπεται να φτάσουν στην όγδοη θέση το 2028.

Ανά ήπειρο, η Ασία πρόκειται να βιώσει τη μεγαλύτερη αύξηση γεωπολιτικού κινδύνου, με τον δείκτη να αναμένεται να ανέβει από την 11η στην 4η θέση, πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, έως το 2028. Στην Ευρώπη, η γεωπολιτική αστάθεια είναι ήδη εξαιρετικά αυξημένη, στην 6η θέση όλων των επιχειρηματικών κινδύνων. Αυτό προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω μέχρι το 2028, σύμφωνα με τους ειδικούς, οπότε η γεωπολιτική αστάθεια πιστεύεται ότι θα γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος κίνδυνος στην Ευρώπη. Η Βόρεια Αμερική αναμένεται να βρίσκεται ελάχιστα κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, ενώ η κατάσταση είναι πιο χαλαρή στη Λατινική Αμερική.

Συνολικά, ο μεγαλύτερος επιχειρηματικός κίνδυνος το 2028 (όπως και το 2025) θα συνεχίσουν να είναι οι κυβερνοεπιθέσεις και οι παραβιάσεις δεδομένων. Εκτός από την περίοδο μεταξύ 2023 και 2025, το 2028 θα δούμε μεγαλύτερη αλλαγή στις τρεις πρώτες θέσεις, με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό να ανεβαίνει και να αντικαθιστά τη διακοπή λειτουργίας των επιχειρήσεων.

Ηχηρό… γεωπολιτικό καμπανάκι από την ΕΚΤ

Οι τράπεζες της Ευρωζώνης πρέπει να προετοιμαστούν για πρωτοφανείς κρίσεις που θα προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές, με εκτεταμένες συνέπειες στα χρηματοπιστωτικά συστήματα, προειδοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο πλαίσιο των εποπτικών προτεραιοτήτων για την περίοδο 2026-2028 που ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα. Στο επίκεντρο, κατά την ΕΚΤ, είναι οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι και, σε αυτό το πλαίσιο, σχεδιάζει να διεξαγάγει το 2026 μια αντίστροφη άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (reverse stress test), όπου ουσιαστικά κάθε τράπεζα θα πρέπει να σκεφτεί σενάρια γεωπολιτικών κινδύνων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντικό “χτύπημα” στην κεφαλαιακή της επάρκεια. 

Η ΕΚΤ υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια νέα πραγματικότητα με συχνότερα σοκ, από δασμούς έως κυβερνοεπιθέσεις, που απαιτούν να είναι προετοιμασμένες για μια σειρά πιθανοτήτων χωρίς να γνωρίζουν την ακριβή φύση της επόμενης κρίσης. Αυτό απαιτεί υγιή κεφαλαιακά αποθέματα, σύγχρονη τεχνολογική υποδομή, προληπτική διαχείριση που να είναι ευθυγραμμισμένη με την οικονομική πραγματικότητα και πιο παρεμβατική εποπτεία.

“Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι μεταβαλλόμενες εμπορικές πολιτικές, οι κρίσεις που σχετίζονται με το κλίμα και τη φύση, η δημογραφική αλλαγή και οι τεχνολογικές διαταραχές επιδεινώνουν τις δομικές ευπάθειες, καθιστώντας την πιθανότητα ακραίων, χαμηλής πιθανότητας γεγονότων πρωτοφανώς υψηλή”, όπως τόνισε ΕΚΤ. Για αυτόν τον λόγο, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τραπεζών απέναντι στον πολιτικό κίνδυνο και στις αβεβαιότητες θα παραμείνει η κορυφαία προτεραιότητα εποπτείας της ΕΚΤ, με έμφαση στη συνετή ανάληψη κινδύνων και την επαρκή κεφαλαιοποίηση.

Προς το παρόν, συνεπώς, οι τράπεζες τα πάνε καλά. Είναι ανθεκτικές, η κερδοφορία είναι ισχυρή και η ποιότητα του ενεργητικού είναι σταθερή, χάρη εν μέρει στη σταθερή οικονομική ανάπτυξη και στον σταθερό πληθωρισμό. Ωστόσο, ένα τέτοιο ευνοϊκό περιβάλλον είναι απίθανο να διαρκέσει, δήλωσε η ΕΚΤ. “Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι, ιδίως λόγω των εμπορικών εντάσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και των ευρύτερων γεωπολιτικών κινδύνων, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τομείς με υψηλό όγκο εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, ο τομέας των χημικών προϊόντων ή ο φαρμακευτικός τομέας, ενδεχομένως υποβαθμίζοντας την ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού”, όπως τόνισε.

Ως βασικός παράγοντας μακροοικονομικής αβεβαιότητας, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμένουν στο επίκεντρο των εποπτικών προτεραιοτήτων της ΕΚΤ. Σε αυτό το πνεύμα, η θεματική άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων του 2026 θα αξιολογήσει σενάρια γεωπολιτικών κινδύνων ανά ίδρυμα και το ενδεχόμενο να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη φερεγγυότητα των τραπεζών. Θα βοηθήσει επίσης να διαπιστωθεί πώς τα σενάρια γεωπολιτικών κινδύνων που εξετάζουν οι τράπεζες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις συνθήκες χρηματοδότησης και ρευστότητάς τους. Δεδομένου του οριζόντιου χαρακτήρα τους, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα αποτυπώνονται τόσο στις κατά προτεραιότητα δραστηριότητες όσο και στις τακτικές εποπτικές δραστηριότητες. Στο πλαίσιο των τακτικών δραστηριοτήτων τους, οι εποπτικές αρχές θα αξιολογούν την ικανότητα των τραπεζών να αντεπεξέρχονται σε γεωπολιτικές διαταραχές και θα εξετάζουν τις εσωτερικές δηλώσεις των τραπεζών για την κεφαλαιακή επάρκεια και την επάρκεια ρευστότητας, τις διαδικασίες τους για τον σχεδιασμό σχετικά με τη ρευστότητα και τη χρηματοδότηση, τα σχέδια ανάκαμψης και τα πλαίσια εσωτερικών ασκήσεων προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων.

Η προειδοποίηση του ΔΝΤ

Οι παγκόσμιες αγορές εμφανίζονται υπερβολικά χαλαρές απέναντι σε κινδύνους όπως οι εμπορικοί πόλεμοι, οι γεωπολιτικές εντάσεις και τα τεράστια κρατικά ελλείμματα, κάτι που, σε συνδυασμό με ήδη “υπερτιμημένα” περιουσιακά στοιχεία, αυξάνει την πιθανότητα μιας “άτακτης” διόρθωσης, προειδοποίησε πρόσφατα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. “Πρέπει να παραμένουμε σε εγρήγορση όσον αφορά τις γεωπολιτικές εντάσεις”, όπως έχει τονίσει.

Η επικεφαλής του Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, επισήμανε πρόσφατα πως οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας είναι “βυθισμένες στην αβεβαιότητα”. Οι γεωπολιτικές συμμαχίες κατακερματίζονται και οι στρατιωτικές συγκρούσεις συνεχίζονται. Κοινωνική αναταραχή έχει ξεσπάσει σε πολλά μέρη του κόσμου, καθώς οι άνθρωποι απαιτούν καλύτερες ευκαιρίες και περισσότερη λογοδοσία. Ο συνδυασμός χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού δημόσιου χρέους εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και περιορίζει την ικανότητα των κυβερνήσεων να ανταποκριθούν σε αυτές τις αυξανόμενες κοινωνικές ανησυχίες εν μέσω αυξανόμενων πιέσεων στις δαπάνες που σχετίζονται με τα πάντα, από τις δημογραφικές τάσεις έως τις αμυντικές ανάγκες, όπως σημείωσε.

Σε έναν κόσμο όπου η οικονομική σταθερότητα μπορεί να μεταβληθεί γρήγορα, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις προβλέψεις για την παγκόσμια ανάπτυξη, σημείωσε το Ταμείο. Αυτό σηματοδοτεί μια στιγμή αναμέτρησης για τις οικονομίες που προσπαθούν να προηγηθούν στα θολά νερά των διεθνών συγκρούσεων και των οικονομικών πιέσεων.

Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι προκύπτουν από πολλές πηγές, όπως έχει επισημάνει το ΔΝΤ, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών συγκρούσεων, των εμπορικών διαφορών και των μετατοπίσεων στις διπλωματικές σχέσεις. Οι συνεχιζόμενες εντάσεις σε περιοχές όπως η Ανατολική Ευρώπη και μέρη της Ασίας έχουν δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα αβεβαιότητας που ανησυχεί τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές. Αυτή η απρόβλεπτη κατάσταση συχνά οδηγεί σε μειωμένες επενδύσεις σε βασικούς τομείς, περιορίζοντας περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης.

Επιπλέον, τέτοιες συγκρούσεις διαταράσσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, οδηγώντας σε ελλείψεις και αυξημένο κόστος, τα οποία μόνο επιδεινώνουν τις πληθωριστικές πιέσεις. Για πολλά κράτη, ιδίως για εκείνα που εξαρτώνται από τις εισαγωγές, οι συνέπειες μπορεί να είναι τρομερές, δημιουργώντας ένα κυματοειδές αποτέλεσμα που επηρεάζει τα πάντα, από τις τιμές καταναλωτή έως τους εθνικούς Προϋπολογισμούς.
 

Σχετικά άρθρα:

Στο υψηλότερο επίπεδο από το 2008 οι μετοχές των ευρωτραπεζών Η Intralot εξασφαλίζει νέα μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση ύψους €660 εκατ. για την εξαγορά της Bally’s International Interactive «Golden Princess»: Το νέο ταχύπλοο της Golden Star Ferries ξεκινά το ταξίδι του στις Κυκλάδες – Αρχιπέλαγος, Η 1η ναυτιλιακή πύλη ενημέρωσης στην Ελλάδα Γερμανία: Ο Αντιπρόεδρος Κλινγκμπάιλ αναγγέλλει άρση των περιορισμών των εξαγωγών όπλων στο Ισραήλ