Λειψυδρία, αλάτι και ρεύμα: Είναι η πιο ακριβή λύση για το νερό μονόδρομος;
Η Κύπρος ετοιμάζεται να εισάγει ντομάτες και καρπούζια. Όχι γιατί δεν θέλει να τα παράγει, αλλά γιατί δεν μπορεί να τα ποτίσει. Είναι μία νέα κανονικότητα, που παρουσιάζουν σε αναλυτικό ρεπορτάζ για την λειψυδρία και τους τρόπους αντιμετώπισή της οι Financial Times.
Με τα φράγματα να έχουν γεμίσει μόλις κατά 21,7% και τις βροχές να έχουν εξαφανιστεί για τρίτο συνεχόμενο καλοκαίρι, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κόψει τις παροχές νερού προς τους αγρότες στο μισό — και να διακόψει εντελώς την παροχή για εποχικές καλλιέργειες.
Οι τιμές των τροφίμων θα εκτιναχθούν και η αφαλάτωση εξελίσσεται πλέον στη μόνη ρεαλιστική διέξοδο για την ύδρευση του νησιού, όπως αναφέρου οι FT. Η Υπουργός Γεωργίας της Κύπρου, Μαρία Παναγιώτου, έχει καταρτίσει σχέδιο 28 σημείων για την υδάτινη κρίση, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η συνεχής λειτουργία των τεσσάρων μεγάλων μονάδων αφαλάτωσης του νησιού. Στόχος της είναι να καλύπτονται όλες οι ανάγκες σε πόσιμο νερό αποκλειστικά από την αφαλάτωση μέσα στα επόμενα δύο με τρία χρόνια.
Ο δακτύλιος της λειψυδρίας
Η Κύπρος δεν είναι η μόνη. Ένας ολόκληρος παγκόσμιος «δακτύλιος λειψυδρίας» επεκτείνεται από την Ινδία έως τη Βόρεια Αμερική, αγκαλιάζοντας τη Νότια Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τμήματα της Αφρικής και του Ειρηνικού. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ένας στους δέκα ανθρώπους στον πλανήτη ζει σε συνθήκες «υψηλού ή κρίσιμου υδατικού στρες». Και το πρόβλημα δεν είναι προσωρινό.
Όπως λέει ο Καβέ Μαδανί, διευθυντής του Ινστιτούτου για το Νερό, το Περιβάλλον και την Υγεία του ΟΗΕ, «οι κοινωνίες γίνονται όλο και πιο διψασμένες, καθώς αυξάνεται ο πληθυσμός και η οικονομική δραστηριότητα, την ώρα που οι ανανεώσιμοι υδάτινοι πόροι μειώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής».
Η αφαλάτωση
Η τεχνολογία αφαλάτωσης έχει εξελιχθεί σημαντικά. Από τον βρασμό του θαλασσινού νερού της δεκαετίας του 1950, η βιομηχανία έχει περάσει στη μέθοδο της αντίστροφης όσμωσης, με εξειδικευμένες μεμβράνες που φιλτράρουν το αλάτι. Η μέθοδος είναι πολύ λιγότερο ενεργοβόρα από την παραδοσιακή θερμική τεχνολογία και επιτρέπει την κατασκευή μονάδων ακόμα και σε δύσκολες περιοχές, όπως το Ομάν.
Εκεί, το εργοστάσιο Barka IV ρουφά θαλασσινό νερό από σωλήνες ύψους ανθρώπου που φτάνουν έως 1 χιλιόμετρο στη θάλασσα. Πριν φιλτραριστεί, το νερό καθαρίζεται από φύκια με φούσκες αέρα που σχηματίζουν ένα στρώμα λάσπης. Οι τσούχτρες κρατιούνται μακριά με ένα πέπλο φυσαλίδων.
Ωστόσο, η αφαλάτωση δεν είναι καθόλου φιλική προς το περιβάλλον. Παράγει τεράστιες ποσότητες άλμης – ένα εξαιρετικά αλμυρό υγρό – που επιστρέφει στη θάλασσα. Σύμφωνα με έρευνες, η άλμη προκαλεί λεύκανση των κοραλλιών και πλήττει τη θαλάσσια ζωή στα σημεία απόρριψης.
Η Κύπρος αποφορτίζει την άλμη 2 χιλιόμετρα ανοικτά μέσω διαχυτών, και δεν έχουν καταγραφεί βλάβες στο θαλάσσιο περιβάλλον, ωστόσο οι αρχές προειδοποιούν ότι η επαγρύπνηση είναι κρίσιμη. Ακόμα και με τις τεχνολογικές βελτιώσεις, το κόστος είναι υψηλό. Η Κύπρος, σύμφωνα με το ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας, χρησιμοποιεί αντίστροφη όσμωση, αλλά καίει εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα για να τροφοδοτήσει τις μονάδες. Το αποτέλεσμα: το κόστος φτάνει το 1,50 ευρώ ανά κυβικό μέτρο.
Ντουμπάι, Άμπου Ντάμπι και Σαουδική Αραβία
Στην άλλη άκρη της κλίμακας, το Ντουμπάι θα πληρώνει μόλις 0,37 ευρώ όταν τεθεί σε λειτουργία το νέο εργοστάσιο Hassyan. Η διαφορά προκύπτει από το μέγεθος, τις συμφωνίες σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η κρατική εταιρεία Taqa στο Άμπου Ντάμπι έχει προσθέσει 70 MW ηλιακής ενέργειας στο εργοστάσιο Taweelah και φιλοδοξεί να φτάσει το 66% της αφαλάτωσης μέσω αντίστροφης όσμωσης μέχρι το 2030, από 40% σήμερα. Παρά τις εξελίξεις, η αφαλάτωση παραμένει ενεργοβόρα και εξαρτημένη από μια εύθραυστη ισορροπία.
Στην Κύπρο, όπως εξηγεί η Παναγιώτα Χατζηγεωργίου, πρώην επικεφαλής του Τμήματος Ανάπτυξης Υδάτων, «η αφαλάτωση δεν μπορεί να λειτουργεί κατά διαστήματα – χρειάζεται σταθερή παροχή ρεύματος». Το σχέδιο για τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις αντλίες σκοντάφτει στον περιορισμένο χώρο και στις αδυναμίες του ηλεκτρικού δικτύου. Παράλληλα, η βιομηχανία παγκοσμίως αναζητά λύσεις για να μειώσει τις επιπτώσεις της άλμης.
Στη Σαουδική Αραβία, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου King Abdullah προσπαθούν να εξάγουν πολύτιμα μέταλλα από την άλμη, όπως λίθιο και κάλιο. Ο καθηγητής Ζίπινγκ Λάι έχει κατοχυρώσει μια νέα τεχνική εξαγωγής λιθίου, με στόχο να την εμπορευματοποιήσει — μια προσπάθεια που θα μπορούσε να μετατρέψει ένα απόβλητο σε πηγή εισοδήματος. Η κρίση, πάντως, έχει φέρει επενδυτικό πυρετό.
Η Ευρώπη μένει πίσω
Ο γαλλικός όμιλος Veolia, με πωλήσεις σχεδόν 5 δισ. ευρώ το 2023 στον τομέα της αφαλάτωσης, δηλώνει ότι η Μέση Ανατολή είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη αγορά του. Το 18% της παγκόσμιας δυναμικότητας αφαλάτωσης λειτουργεί με δική του τεχνολογία. Η CEO Εστέλ Μπραχλιανόφ λέει ότι έχουν μειώσει το ενεργειακό κόστος παραγωγής κατά πέντε φορές τα τελευταία 12 χρόνια και βλέπει την Ευρώπη να «μένει πίσω», καθώς δεν είχε την ίδια επίγνωση της ανάγκης για νερό.
Το νερό γίνεται στρατηγικός πόρος και η αφαλάτωση η ακριβή αλλά αναπόφευκτη απάντηση. Το τίμημα όμως – περιβαλλοντικό, ενεργειακό και οικονομικό – παραμένει δυσβάσταχτο. Για χώρες όπως η Κύπρος, η επιλογή δεν είναι μεταξύ καλού και κακού. Είναι μεταξύ λειψυδρίας και επιβίωσης.
Οι απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια των άρθρων δεν απηχούν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της ιστοσελίδας μας, το οποίο ως εκ τούτου δεν φέρει καμία ευθύνη. Για τα άρθρα που αναδημοσιεύονται εδώ με πηγή, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ιστοσελίδα.
