13η σύνταξη: Ποιοι συνταξιούχοι απειλούνται από φτώχεια και πώς αντιδρούν οι χώρες του ΟΟΣΑ

Η 13η σύνταξη, είτε ως ετήσιο επίδομα είτε ως πρόσθετη καταβολή, επανέρχεται σε αρκετές χώρες της Ευρώπης για να μειώσει τον κίνδυνο μόνιμης φτώχειας μεταξύ των ηλικιωμένων

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ (Pensions at a Glance 2025), οι συνταξιούχοι είναι πιο ευάλωτοι από τον γενικό πληθυσμό: Στην Ελλάδα, περίπου 10% των ατόμων ηλικίας 66–75 ετών και 12% των 76+ έχουν εισόδημα κάτω από το 50% του διάμεσου. Το φαινόμενο αυτό καθιστά σαφές ότι η επιστροφή της 13ης σύνταξης ή ισοδύναμων επιδομάτων αποτελεί κρίσιμο εργαλείο κοινωνικής στήριξης, με διαφορετικές εφαρμογές και ποσά σε χώρες του ΟΟΣΑ.

Η ολική επαναφορά της 13ης σύνταξης με τη μορφή ενός σταθερού ετήσιου επιδόματος αποτελεί στρατηγική στήριξης των συνταξιούχων που κινδυνεύουν να περιέλθουν σε μόνιμη φτώχεια, μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελβετία, όπου το μέσο κατά κεφαλήν μηνιαίο εισόδημα ανέρχεται σε περίπου 7.500 ευρώ.

Η τάση αυτή καταγράφεται σε ειδικό κεφάλαιο της τελευταίας έκθεσης του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις, όπου επισημαίνεται ότι οι ηλικιωμένοι έχουν υψηλότερη πιθανότητα να βρεθούν κάτω από το όριο της σχετικής εισοδηματικής φτώχειας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, ο κίνδυνος μόνιμης φτώχειας αφορά περίπου το 10% των συνταξιούχων ηλικίας 66–75 ετών και το 12% των συνταξιούχων άνω των 76 ετών.

Το όριο φτώχειας ορίζεται ως εισόδημα κάτω από το 50% του διάμεσου εισοδήματος, δηλαδή του εισοδήματος που κερδίζουν οι περισσότεροι. Στην Ελλάδα, το διάμεσο εισόδημα ανέρχεται σε περίπου 10.000 ευρώ ετησίως, συνεπώς το 50% αυτού αντιστοιχεί σε 5.000 ευρώ ετησίως ή περίπου 420 ευρώ μηνιαίως.

Οι ηλικιωμένοι που βρίσκονται κάτω από αυτό το όριο έχουν μηνιαίο εισόδημα μεταξύ 400 και 500 ευρώ. Η επαναφορά της 13ης σύνταξης σε αρκετές χώρες του ΟΟΣΑ θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο φτώχειας, χωρίς όμως να τον εξαλείψει πλήρως.

Πάνω από τα όρια

Στην Ελλάδα, ένα μέτρο που ενδέχεται να μετεξελιχθεί σε 13η σύνταξη είναι το μόνιμο επίδομα των 250 ευρώ, που καταβάλλεται ήδη από φέτος σε συνταξιούχους άνω των 65 ετών με ατομικό ετήσιο εισόδημα έως 14.000 ευρώ και οικογενειακό έως 26.000 ευρώ — ποσά που υπερβαίνουν τα όρια φτώχειας που καταγράφει ο ΟΟΣΑ. Το επίδομα αναμένεται να αυξηθεί πιθανότατα στα 350–400 ευρώ τον Νοέμβριο του 2026, με επιπλέον κόστος 120–180 εκατ. ευρώ.

Διεθνείς πρακτικές

Σύμφωνα με την έκθεση Pensions at a Glance 2025:

• Ελβετία: Εισήγαγε 13η μηνιαία σύνταξη στο δημόσιο σύστημα, με χρηματοδότηση πιθανώς μέσω ΦΠΑ. Αυξάνει τα ποσοστά αναπλήρωσης κατά 2–3 ποσοστιαίες μονάδες για χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
• Σλοβακία: 13ος μήνας σύνταξης, κατ’ αποκοπήν επίδομα ίσο με το μέσο μηνιαίο επίδομα του προηγούμενου έτους, με κατώτατο όριο 300,38 ευρώ. Απαιτούνται τουλάχιστον 10 έτη εισφορών. Αυξήσεις στα καθαρά ποσοστά αναπλήρωσης έως 7 ποσοστιαίες μονάδες για χαμηλά εισοδήματα.
• Πορτογαλία: Αναθεώρησε την πολιτική αυξήσεων, καταβάλλοντας συντάξεις από το πρώτο έτος μετά τη συνταξιοδότηση.
• Λετονία: Επανέφερε συμπλήρωμα σύνταξης για έτη εργασίας πριν το 1996 και μείωσε τη φορολογία συντάξεων, διπλασιάζοντας την εισοδηματική απαλλαγή από 500 σε 1.000 ευρώ μηνιαίως.

Άλλες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ παρέχουν στοχευμένα επιδόματα ή αυξήσεις συντάξεων, όπως το Βέλγιο, η Αυστραλία, η Νορβηγία, η Χιλή, το Μεξικό και η Ιρλανδία. Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, αυξάνονται οι εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών για να διατηρηθεί η συνταξιοδοτική ηλικία στα 66 έτη.

Δείκτες εισοδηματικής φτώχειας

Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, το 13% των ηλικιών 66–75 και το 17,5% των ηλικιών 76+ βρίσκονται κάτω από το 50% του διάμεσου εισοδήματος.

Στις Σκανδιναβικές χώρες, τα ποσοστά είναι χαμηλά (<5%), ενώ σε χώρες της Βαλτικής, Ν. Κορέα και Νέα Ζηλανδία υπερβαίνουν το 25–40%.

Χώρα
Ηλικίες 66–75
Ηλικίες 76+

Ελλάδα
10
12

Δανία
3
3

Ολλανδία
3,5
4

Νορβηγία
4,5
5

Φινλανδία
5
6,5

Ιρλανδία
6
7,5

Γαλλία
6,5
8

…
…
…

Μέσος όρος ΟΟΣΑ
12
15

(*) Στην Ελλάδα το 50% του μέσου εισοδήματος αντιστοιχεί σε ποσό κάτω των 500 ευρώ.

Στην Ελλάδα, τα τρέχοντα μέτρα καλύπτουν μεγαλύτερο εισοδηματικό εύρος από τους φτωχότερους, ενώ η πλήρης εφαρμογή 13ης σύνταξης αναμένεται να μειώσει τον κίνδυνο φτώχειας, χωρίς να τον εξαλείψει.

Σχετικά άρθρα:

ΟΠΕΚΕΠΕ: Αυτοί θα πληρωθούν πρώτοι Αγροτικές ενισχύσεις ΟΠΕΚΕΠΕ: Η Κομισιόν ενεργοποιεί το 70% της βασικής ενίσχυσης Αυστραλία: Η κεντρική τράπεζα προειδοποιεί για τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων Διαγωνισμός για την παραχώρηση του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου