Ουσία και συμβολισμοί της παπικής επίσκεψης στην Τουρκία
Του Κώστα Ράπτη
Στα λατινικά Pontifex είναι ο γεφυροποιός – και ο τωρινός ποντίφηκας αρέσκεται να ανακαλεί συχνά την ετυμολογία του αξιώματός του. Αλλά και η σύγχρονη Τουρκία, χώρα που πατά σε δύο ηπείρους, έχει ως σύμβολό της την γέφυρα του Βοσπόρου, η οποία και εικονίζεται στο λογότυπο της επίσκεψης του Πάπα Ρώμης Λέοντος ΙΔ’ στην γείτονα.
Δεν υπήρξαν ωστόσο όλοι ευτυχείς με την τριήμερη αυτή επίσκεψη. Το “Τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο”, ήτοι η στενά διαπλεκόμενη με τις μυστικές υπηρεσίες οικογενειακή επιχείρηση των απογόνων του Παπα-Ευτύμ, κατήγγειλε ό,τι χαρακτήρισε ως “παραβίαση της τουρκικής εθνικής κυριαρχίας”. Τόσες δεκαετίες συνομωσιολογικής σπέκουλας ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο απεργάζεται την απόσπαση τμήματος της τουρκικής επικράτειας για τη μετατροπή του σε “δεύτερο Βατικανό” δεν αφήνουν χώρο προφανώς για περισσότερο φιλικά αισθήματα προς τον ένοικο του αυθεντικού Βατικανού. Και σίγουρα οι διεθνείς επαφές που αποτυπώνουν την πραγματική αναγνώριση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ως Οικουμενικού προκαλούν αλλεργία στους θιασώτες του παλαιάς κοπής κεμαλισμού.
Όμως ο Ταγίπ Ερντογάν ξέρει καλύτερα. Η λαμπρή υποδοχή που επεφύλαξε στον κατά κόσμον Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ εικονογραφεί και αναβαθμίζει το διπλωματικό κεφάλαιο του ισχυρού άνδρα της Άγκυρας. Η ειρωνεία της Ιστορίας θέλησε να μην εκδηλώνουν οι ισλαμιστές κυβερνώντες της σημερινής Τουρκίας τα ίδια εμφανώς αντιχριστιανικά αντανακλαστικά με τους παλαιότερους θεματοφύλακες της εκκοσμίκευσης και του εκσυγχρονισμού. Ομοίως, η ειρωνεία της Ιστορίας θέλησε να επωφελείται διπλωματικά η Τουρκία ακριβώς από το γεγονός ότι στο έδαφός της εδρεύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο: προφανώς ο πάπας Λέων δεν θα επέλεγε την γείτονα για πρώτο σταθμό της πρώτης εκτός Ιταλίας περιοδείας του, αν δεν υπήρχε η πρόσκληση του Φαναρίου στις τελετές για τα 1.700 χρόνια από την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, ως ευκαιρία για μία μεγάλη χειρονομία διαχριστιανικής ενότητας.
Άλλωστε, μπορεί το καθολικό ποίμνιο της σύγχρονης Τουρκίας να χωρά όλο, όπως ειπώθηκε δηκτικά, στην Volkswagen Arena της Κωνσταντινούπολης, όπου ιερούργησε ο πάπας, όμως ο ίδιος γεωγραφικός χώρος περιλαμβάνει τους πρώτους σταθμούς των περιοδειών του Αποστόλου Παύλου, τις Εκκλησίες της Αποκαλύψεως του Ιωάννη, τις πόλεις όπου διεξήχθησαν οι επτά Οικουμενικές Σύνοδοις, καθώς και την Αντιόχεια, όπου για πρώτη φορά οι πιστοί του Ιησού ονομάσθηκαν “Χριστιανοί”.
Ο “γεφυροποιός” Πρέβοστ αναδείχθηκε στον παπικό θρόνο με την αποστολή να εκτονώσει τις εντάσεις που είχε προκαλέσει στο εσωτερικό του Καθολικισμού η θυελλώδης παρουσία του προκατόχου του Φραγκίσκου. Αλλά την ίδια επιδίωξη της ενότητας προβάλλει όχι μόνο “εν οίκω”, παρά και σε επίπεδο διαχριστιανικό και κατόπιν διαθρησκειακό. Μία ενότητα, πάντως, η οποία δεν θα επιτρέπει συγχύσεις, αλλά προϋποθέτει οριοθετήσεις: το απέδειξε αυτό ο πάπας με την επιλογή του να μην επισκεφθεί την Αγία Σοφία, μετά την επαναμετατροπή της σε τζαμί, ενώ βρέθηκε στο γειτονικό τέμενος Σουλτάναχμετ, όπου επίσης αρνήθηκε ευγενικά την προτροπή του ιμάμη να προσευχηθεί.
Αρθρογράφοι του φιλοκυβερνητικού τύπου της Τουρκίας στέκονται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι ο πρώτος στα χρονικά Αμερικανός πάπας είναι ενός είδους “αντι-Τραμπ”, ο οποίος διαφοροποιήθηκε από τις επιλογές του ενοίκου του Λευκού Οίκου σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό, την ανοχή στην γενοκτονία της Γάζας, την προώθηση στρατιωτικών εντάσεων κατά της Βενεζουέλας και την προώθηση λεξιλογίου θρησκευτικού πολέμου στις πιέσεις του κατά της Νιγηρίας. Την δε επιλογή του Λιβάνου ως δεύτερου σταθμού, μετά την Τουρκία, της πρώτης διεθνούς περιοδείας του πάπα, την ερμηνεύουν ως έμπρακτη ανάδειξη της Μέσης Ανατολής ως του πρώτιστου μετώπου των ημερών.
Οραματίζονται οι ίδιοι αρθρογράφοι την Τουρκία και την Αγία Έδρα ως έναν “άξονα ειρήνης”, που τηρεί ουδετερότητα μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πόλων του σύγχρονου κόσμου, ήτοι Δύσης-Ισραήλ και ευρασιατικών δυνάμεων. Άλλωστε, στο κύριο σημείο τριβής των δύο αυτών πόλων, την ουκρανική κρίση, τόσο η Άγκυρα (λ.χ. με τις διασκέψεις της Κωνσταντινούπολης και με την συμφωνία για τα σιτηρά του Ευξείνου Πόντου), όσο και η βατικάνεια διπλωματία (με την αποστολή του καρδιναλίου Τζούπι σε Μόσχα, Κίεβο, Ουάσιγκτον και Πεκίνο) επεχείρησαν, η πρώτη περισσότερο επιτυχώς, να παρεμβληθούν μεσολαβητικά.
Μένει, ωστόσο, να αναλογισθεί κανείς ότι η εν λόγω σύγκρουση φέρνει σε ένοπλη αντιπαράθεση τις δύο χώρες του κόσμου με τον μεγαλύτερο Ορθόδοξο πληθυσμό, για να προβληματισθεί για την θέση της Χριστιανικής Ανατολής σε αυτό το τοπίο. Άλλωστε, η “ενότητα” που αποτέλεσε την λέξη-κλειδί των επαφών του Πάπα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, δεν αποτελεί πραγματικότητα στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας – όπως μαρτυρεί η δεδομένη απουσία του Πατριάρχη Μόσχας, αλλά και η απροθυμία των πατριαρχών Αντιοχείας και Ιεροσολύμων να παραστούν αυτοπροσώπως.
Οι απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια των άρθρων δεν απηχούν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της ιστοσελίδας μας, το οποίο ως εκ τούτου δεν φέρει καμία ευθύνη. Για τα άρθρα που αναδημοσιεύονται εδώ με πηγή, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ιστοσελίδα.
